Hout bewerken, hoe doe je dat?

Hout is een van de prettigste materialen ter wereld om allerlei uitzonderlijk mooie en nuttige dingen te maken. Werken met hout kost weliswaar wat inspanning, maar is tegelijkertijd ook heerlijk ontspannend. Ontdek de fascinerende magie van houtsnijden. Instructies daarvoor vind je in het artikel van vandaag.

Vandaag kijken we samen naar het ambacht van houtsnijden, naar bijzondere toepassingen van hout en welke houten producten je zelf kunt maken.

Inhoud

• Het juiste gereedschap voor houtsnijden
• Veiligheidsregels voor houtbewerking
• Materiaal voor houtsnijden
• Welk hout kiezen voor houtsnijden
• Instructies voor houtsnijden
• Hout bewerken met een motorzaag
• Inspiratie voor houten producten
• Snijden uit multiplex
• Handmatig snijden uit multiplex
• Gepersonaliseerde cadeaus met persoonlijke waarde

Hoogwaardig gereedschap is de basis

Als je manieren zoekt om te beginnen met houtsnijden, moet je je eerst richten op de juiste benodigdheden en vervolgens op een adequate ruimte om in te werken. Het gereedschap moet scherp genoeg en van goede kwaliteit zijn. Voor beginners raden we aan om minimaal een basisassortiment houtsnijgereedschap en een houtsnijmes aan te schaffen.

Voor eenvoudig uithollen heb je gewoonlijk voldoende aan 4 soorten beitels:

• Een grote halfronde beitel wordt gebruikt voor het verwijderen van grote stukken hout.
• Een rechte beitel is gereedschap waar je niet zonder kunt.
• Een kleine halfronde beitel is ideaal voor de afwerking van je werkstuk.
• Een gekropte guts is vooral geschikt voor kleine details.

Met de ruimte is het vaak ingewikkelder; als je een garage of werkplaats hebt, zit je goed, maar in een appartement is houtsnijwerk helaas lastig uit te voeren. Denk ook aan de beveiliging van je eigendommen en schaf een goede veiligheidsdeur of ten minste een veiligheidsslot voor de deur aan. Wacht daarmee niet tot het te laat is.

Veilig houtsnijden

1. Waarom is het belangrijk om een scherp mes te hebben bij het houtsnijden?

• Betere controle over het gereedschap – een scherp mes vereist minder druk en maakt nauwkeurigere sneden mogelijk.
• Nettere sneden – een bot mes kan het hout scheuren en ruwe randen achterlaten.
• Lagere kans op verwondingen – een bot mes dwingt je om meer kracht uit te oefenen, wat het risico op uitglijden en je snijden verhoogt.

2. Welke bescherming moet je gebruiken bij houtsnijden?

• Beschermende handschoenen – snijbestendige handschoenen verminderen het risico op verwondingen aan je vingers.
• Veiligheidsbril – beschermen de ogen tegen rondvliegende splinters.
• Stevige werkschoenen – voorkomen verwondingen als je per ongeluk gereedschap laat vallen.
• Mondkapje – belangrijk bij fijn zaagsel of chemisch behandeld hout.

3. Hoe vaak moet je een houtsnijmes slijpen?

• Licht slijpen na elk langer gebruik – leer of een fijne slijpsteen helpt om het lemmet in goede staat te houden.
• Grondig slijpen wanneer nodig – als het mes het hout begint te scheuren of meer druk vereist, moet het worden geslepen.
• Hoe vaker, hoe beter – regelmatig onderhoud is gemakkelijker dan het slijpen van gereedschap dat helemaal bot is.

4. Veilig houtsnijden

• Snijd van je af – zo voorkom je verwondingen als het mes uitglijdt.
• Zet het hout stevig vast – dat voorkomt onverwachte bewegingen die tot letsel kunnen leiden.
• Werk op een stabiele ondergrond – snijd niet op je schoot of op een andere onstabiele ondergrond.
• Laat scherpe gereedschappen niet rondslingeren – berg ze altijd op een veilige plaats op.
• Snijd bij goed licht – zo kun je de details beter zien en verminder je het risico op fouten.
• Let op vermoeidheid – verminderde concentratie verhoogt het risico op ongelukken.

Geschikt materiaal voor houtsnijden

• Houtsnijbeitel
• Mes
• Houtpotlood
• Schuurpapier (stem de korrelgrootte af op het product)
• Massief stuk hout – we raden beginners aan om te beginnen met een vlakke plank van zacht hout, bijvoorbeeld een snijplank voor in de keuken

Geschikt hout voor houtsnijden

Weet je niet welke houtsoort je moet kiezen? Als je een geschikte houtsoort kiest, vergemakkelijkt dat de houtsnijtechniek en krijg je een beter eindresultaat. De meeste houtsnijders raden lindenhout graag aan. Het is buigzaam en toch hard genoeg. Qua loofhout komen ook wilg, esdoorn en beuk in aanmerking.

• Linde – zacht hout, ideaal voor beginners.
• Els – gemakkelijk te bewerken, heeft een diepere kleur dan linde.
• Esdoorn – harder, geschikt voor gedetailleerder werk.
• Eik, beuk – zeer hard hout, vereist scherp gereedschap en ervaring.
• Spar (vuren) – beginners kunnen gerust kiezen voor algemeen verkrijgbaar vurenhout, dat het meest betaalbaar is. Over het algemeen geldt dat zachtere houtsoorten het best te bewerken zijn.

Beginners wordt daarom aangeraden om met zacht hout te werken, dat gemakkelijker te snijden is en ook het gereedschap minder snel bot maakt.      

Houtsnijden: hoe doe je dat?

Houtsnijden is niet zo ingewikkeld als het misschien lijkt. Het belangrijkste is de voorbereiding. Om te beginnen moet je vooral aandacht besteden aan de keuze van hout en geschikte hulpmiddelen. Verlies ook het idee zelf en de uitwerking vooraf daarvan niet uit het oog.

1. Op het stuk hout dat je gaat gebruiken (bijvoorbeeld een blok of een al klaargemaakt vierkant stuk hout) raden we aan om met een potlood eerst de contouren van het gewenste product te tekenen. Als je pas begint met houtsnijden of het bijvoorbeeld met kinderen wilt proberen, is het de moeite waard om een plank van gedroogd hout te gebruiken (begin niet met een blok hout dat je in het bos hebt gevonden), waaruit je verschillende reliëfs of andere figuren snijdt. 
2. Met een grotere halfronde beitel verwijder je daarbij eerst de grootste stukken hout om de ruwe contouren van je product te creëren.
3. Voor het bijwerken gebruik je een rechte beitel en "hak" je de oneffenheden weg.
4. Als je een reliëf wilt uitsnijden (bijvoorbeeld op een al bestaand product – een lindehouten snijplank, een pollepel of een houten kom) dan volstaat een kleine halfronde beitel, of de zogenaamde "gekropte guts", die is geschikt voor de kleinste details.
5. Het werkstuk moet vervolgens nog verder worden bewerkt en verfijnd, waarvoor je schuurpapier kunt gebruiken. De korrelgrootte kies je op basis van het gewenste effect. Voor grover schuren (bijvoorbeeld bij houten kommen en lepels) gebruik je middelgrof schuurpapier. Als je echter een reliëf of een ander deel dat om fijnere bewerking vraagt glad wilt maken, gebruik dan fijn schuurpapier. 

Hout bewerken met een motorzaag

Puur ter informatie vermelden we ook houtsnijwerk dat voor specialisten is bedoeld. Professionele houtsnijders kunnen uit een enorme boomstam met een motorzaag prachtige beelden in allerlei vormen en maten snijden. Het is bewonderenswaardig wat voor mooie dingen er onder de handen van deze kunstenaars ontstaan. Het meest wordt deze methode toegepast op grote stukken hout. Daarvan worden bijvoorbeeld massieve decoratieve bankjes, stoelen of tafels en grote beelden gemaakt. Onlangs hebben we Radim Sibera daarover gesproken, die zelf zulke beelden maakt; dat interview kun je hier lezen. Als je een grote motorzaag wat te gortig vindt, kun je een handzaag gebruiken, die kleiner en veiliger is voor beginners.      

Ideeën voor houtsnijwerk

Inspiratie voor houtsnijden:

• Je kunt mooie decoratieve kaarsenhouders maken. Op internet vind je veel geweldige ideeën.
• Houtsnijden met een decoupeerzaag is ook vrij eenvoudig. Daarmee kun je bijvoorbeeld verschillende vormen (cirkels, harten) uitsnijden, waarna je het hout verder kunt bewerken om zo een prachtige decoratie of persoonlijk cadeau te maken.
• Naast houten decoraties kun je ook praktische voorwerpen zoals kommen, schalen en lepels uit hout snijden.
• Wanneer je de nodige ervaring opdoet, zullen bijvoorbeeld een houten kerststal of wandklok een mooie toevoeging aan je huis zijn. Misschien lijkt dit je momenteel nog onrealistisch, maar na een paar houten kommen of kleine decoraties zul je misschien om gaan kijken naar iets ingewikkelders.
• Patronen voor houtsnijwerk kunnen je werk aanzienlijk vergemakkelijken. Ook kun je je natuurlijk inschrijven voor een cursus houtsnijden.      

Snijden uit multiplex

"Multiplex is een geschikt alternatief en een ideale oplossing als je graag met natuurlijk materiaal wilt werken, maar massief hout niet aandurft," adviseert Tomáš Kruczek, directeur van ČistéDřevo.cz. Creatieve individuen kunnen zich hier helemaal mee uitleven. Zo zullen er onder je handen alleen maar prachtige werkstukken ontstaan. Je kunt je bijvoorbeeld storten op prachtige houten wanddecoraties, die ook in kunstgalerijen steeds vaker te zien zijn. Even goed kun je houten lijstjes, doosjes, onderzetters of bijvoorbeeld visitekaartjes uit hout snijden. Over de afwerking hoef je je geen zorgen te maken, voor decoraties zijn er goede kwasten, acrylverf, kleurloze lak en fijn schuurpapier (waarmee je de "houten haartjes" die na het lakken kunnen opkomen, lichtjes kunt wegschuren). Focus op de juiste manier van schuren!

Handmatig snijden uit multiplex

Multiplex kan op vele manieren worden bewerkt. De goedkoopste variant zijn natuurlijk handzagen van allerlei formaten. Gepassioneerde houtbewerkers zullen ook bijzonder enthousiast worden van de elektrische variant van de klassieke figuurzaag. Die is duurder dan een gewone handzaag, maar zorgt wel voor erg nauwkeurige uitsneden uit multiplex en maakt het bewerken minder vermoeiend.

Gepersonaliseerde cadeaus met persoonlijke waarde

De Kerst nadert met rasse schreden en je was oorspronkelijk van plan om je naasten geweldige handgemaakte cadeaus met de geur van hout te geven. Misschien heb je echter ontdekt zelf maken toch vrij lastig is of dat je er niet zoveel plezier aan beleeft. Je hoeft niet meteen de handdoek in de ring te gooien, maar kunt je creativiteit en ideeën bijvoorbeeld gebruiken voor houten producten die je kunt verfraaien door ze te graveren of waarop je uv-print kunt toepassen. Dat levert een bijzonder resultaat op dat even uniek is als een handgemaakt cadeau. In ons assortiment vind je een breed scala aan laser-gesneden decoraties, van medaillerekjes voor sporters en kerstdecoraties tot fotolijsten op maat.